Damga Vergisi Nedir ve Kim Öder?

Damga vergisi, Türkiye’de hukuki ve ticari işlemler sırasında düzenlenen belgeler üzerinden alınan dolaylı bir vergi türüdür. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu uyarınca, bir belgenin imzalanması ya da hukuken geçerlilik kazanmasıyla birlikte damga vergisi ödeme yükümlülüğü ortaya çıkar. Bu vergi sözleşmelerin, taahhütnamelerin, vekaletnamelerin ve benzeri belgelerin resmiyet kazandırır. Böylece devlet hem belgelerin hukuki güvenliğini garanti altına alır hem de bütçeye gelir elde eder.

Verginin kimin tarafından ödeneceği taraflar arasında yapılan sözleşmeye ek olarak belirtilse de nihai sorumluluk kanun hükümlerine göre her iki tarafı da kapsar. Damga vergisi, iş dünyasında ve bireysel işlemlerde büyük önem taşır; çünkü bir belgenin vergiye tabi olması, o belgenin mahkemelerde delil niteliği kazanmasını ve resmi geçerliliğinin korunmasına olanak tanır. Bu nedenle sözleşme taahhüt veya beyanname gibi belgeleri imzalayan kişiler hem vergiyi doğru hesaplamak hem de zamanında ödemekle yükümlüdür. Bu yönüyle, bireysel mali düzenlemelerdeki BES devlet katkısı gibi uygulamalar da vatandaşların mali sistem içindeki yükümlülük ve haklarını dengeleyen unsurlar arasında yer alır.

• Damga vergisi, Türkiye’de imzalanan hukuki ve ticari belgeler üzerinden alınan dolaylı bir vergi türüdür ve 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu ile düzenlenir.
• 2025 yılı için damga vergisi üst sınırı 24.477.478,90 TL olarak belirlenmiştir. Kira sözleşmelerinde binde 1,89, diğer akitlerde ise binde 9,48 oranı uygulanır.
• Damga vergisini genellikle belgeyi imzalayan taraflar öder ama bazı sözleşmelerde, örneğin kira sözleşmelerinde, hem kiracı hem ev sahibi müteselsil sorumlu olur.
• Vergi ödenmese bile belge geçerliliğini korur; ancak damga vergisi için ceza ve gecikme faizi uygulanır.
• Maktu damga vergisi sabit tutar üzerinden alınırken nispi damga vergisi belgedeki parasal değer oranında hesaplanır.

Damga vergisi, bir belgeye imza atıldığında ya da bir kağıda hüküm verildiğinde devlete ödenen dolaylı bir vergi olarak tanımlanır. Bu vergi resmi işlemlerin resmiyet kazanmasını ve belgelere ispat gücü kazandırılmasını amaçlar. Aynı zamanda devletin gelir elde etmesine olanak tanır. Damga vergisi uygulaması 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu vergi yalnızca belirli belgeler üzerinden alınır ve her belge bu vergi kapsamına girmez.

2025 itibarıyla maktu vergiler, yeniden değerleme oranı (% 43,93) kadar artırılmıştır. 1 Ocak 2025 itibarıyla, her bir belge için alınabilecek en yüksek damga vergisi tutarı 24.477.478,90 TL olarak uygulanmaya başlamıştır.2025 yılı damga vergisi oranları şu şekildedir:

• Kira sözleşmeleri: Binde 1,89
• Akit ve diğer belgeler: Binde 9,48

Her bir kağıttan alınabilecek üst sınır 24.477.478,90 TL olarak belirlenmiştir. Bu tablo, belge türüne göre vergi oranlarını karşılaştırmalı biçimde gösterir.

Eski tarihli bir sözleşme için damga vergisi hâlâ yükümlülük doğurur ve vergi alacağı beş yıllık zaman aşımı süresi içinde talep edilebilir. Damga vergisini geçmişe dönük ödememek vergi idaresi açısından ceza ve faiz uygulaması doğurabilir.

Damga vergisi, yalnızca belirli türdeki belgeler üzerinden alınır. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu, hangi evrakların “kağıt” olarak nitelendirileceğini ve vergiye tabi olup olmadığını açık biçimde belirtir. Kanuna göre, hukuki veya ticari sonuç doğuran her belge, içeriğine ve niteliğine göre damga vergisine tabi olur.

• Sözleşmeler: Satış, kira, hizmet, teminat veya iş sözleşmeleri gibi karşılıklı taahhüt içeren belgeler.
• Temliknameler: Bir hakkın veya alacağın devredildiğini gösteren belgeler.
• Taahhütnameler: Belirli bir işi yapmayı veya yükümlülüğü yerine getirmeyi taahhüt eden belgeler.
• Vekaletnameler: Bir kişiye başka biri adına işlem yapma yetkisi veren belgeler.
• İhale Kararları: Kamu kurumlarının gerçekleştirdiği ihale süreçlerinde alınan onay ve karar belgeleri.
• Karar Mazbataları: Resmi kurumlar, mahkemeler veya komisyonlar tarafından alınan kararları belgeleyen tutanaklar.
• Mali Belgeler: Şirket bilançoları, yıllık beyannameler veya finansal raporlar gibi parasal tutar içeren belgeler.

Belgenin “belli parayı ihtiva etmesi” durumunda nispi damga vergisi uygulanır. Belge parasal tutar içermiyorsa sabit tutar üzerinden maktu damga vergisi alınır.

Damga vergisinin ödenmemesi sözleşmenin geçersiz olmasına neden olmaz. Fakat vergi idaresi hukuki yoldan vergi alacağını ceza ve faizle birlikte talep eder. Ödenmeyen damga vergisi nedeniyle sözleşme hükümleri doğrudan iptal edilmez ama tarafların sorumluluğu devam eder.

Maktu damga vergisi, sözleşmenin tutarına bakılmaksızın belirlenen sabit bir tutar üzerinden alınır, nispi damga vergisi ise belge üzerindeki parasal değere göre belli oranda (örneğin binde oranla) alınır.

Damga vergisini ödemezseniz vergi dairesi belgeden doğan alacağı faiz + ceza ile birlikte talep eder. Aynı zamanda mükellef üzerinden vergi incelemesi ya da vergi cezası uygulanır. Ödenmemiş damga vergisi ileride alacaklara dahil edilerek haciz ya da takibat işlemlerine konu olabilir. Vergisel sorumlulukların zamanında yerine getirilmesi araç sigortası gibi diğer yasal yükümlülüklerin düzenli takibi kadar önem taşır.

Kira sözleşmesi damga vergisi yükümlülüğü ortaklaşa olur. Hem kiracı hem ev sahibi müteselsil sorumluluk çerçevesinde vergi borcundan sorumludur. Bu nedenle kira işlemleri sırasında yalnızca vergi yükümlülüğü değil, olası risklerin güvence altına alınması açısından konut sigortası yaptırmak da önem taşır.

Damga vergisini kural olarak belgeyi imzalayan taraflar öder. Lakin bazı durumlarda taraflar arasında müşterek ve müteselsil sorumluluk bulunur. Örneğin, kira sözleşmesi damga vergisi hem kiracı hem de ev sahibinden talep edilir. İş sözleşmesi damga vergisi ise genellikle işveren tarafından ödenir.

Vergiye tabi belgeleri düzenleyen kişi veya kurum tarafından damga vergisi beyannamesi Gelir İdaresi Başkanlığı’nın e-Beyanname sistemi üzerinden elektronik olarak verilir. Bu beyanname ile birlikte vergi tutarı da ilgili banka veya vergi dairesine yatırılır. Beyanname verilmemesi durumunda damga vergisi cezası uygulanır.

Damga vergisini zamanında ödememek vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi doğurur. Vergi dairesi, ödenmeyen tutarı tespit ettiğinde borçlu tarafa bildirim yapar ve yasal tahsilat süreci başlatabilir. Bu durum hem kişi hem de kurumlar açısından mali sicil açısından olumsuz sonuçlar doğurabilir.