Doğum İzni Nedir?

Doğum izni, bir kadının gebelik ve doğum sürecinde hem kendi sağlığını hem de bebeğinin sağlığını koruyabilmek amacıyla yasal olarak çalışmama hakkı tanıyan özel bir izin türüdür. Türkiye’de doğum iznine ilişkin düzenlemeler, 4857 sayılı İş Kanunu ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde belirlenir. Kadın çalışanların bu izni kullanması hem sosyal güvence hem de iş güvencesi anlamında büyük bir önem taşır.

Çünkü bu süre boyunca iş sözleşmesi feshedilemez ve izin kullandığı dönem boyunca kadın çalışanın işten çıkarılması hukuken geçersiz sayılır. Doğum izni yalnızca bir dinlenme süreci değil aynı zamanda kadının gebeliğinin son döneminde yaşadığı fiziksel zorlukları hafifletme, doğuma hazırlanma ve doğum sonrası bebeğiyle bağ kurma süreci olarak değerlendirilmelidir.

Özellikle ilk gebeliğini yaşayan kadınlar için bu süre hem anneliğe adaptasyon hem de yeni yaşam düzenine geçiş için büyük kolaylık tanır. Bu tür dönemlerin maddi açıdan da planlanması gerektiği için çalışan kadınlar uzun vadeli ekonomik güvence için BES gibi sistemlerden de faydalanmayı düşünebilir.

Türkiye’de “Doğum izni kaç ay?” en sık merak edilen konuların başında gelir ve tekil gebeliklerde toplam 112 gün yani 16 iş haftasıdır. Bu izin süresinin 8 haftalık bölümü doğum öncesine, kalan 8 haftalık kısmı ise doğum sonrasına denk gelecek şekilde uygulanır. Fakat gebelikte herhangi bir sağlık problemi yaşanmaz ve doktor onayı alınırsa anne adayı doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışmaya devam edebilir. Böylece çalışılan 5 haftalık süre doğum sonrasına eklenebilir ve doğum sonrası izin süresi 13 haftaya çıkarılabilir.

Çoğul gebelik durumlarında ise doğum öncesi izin süresine 2 hafta daha eklenir. Yani ikiz ya da üçüz bebek bekleyen bir çalışan doğum izni kullanımı için doğumdan önce 10 hafta, doğumdan sonra ise 8 hafta olmak üzere toplam 18 hafta yani 126 gün izin kullanabilir. Bu izinler Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış sağlık raporları ile belgelenerek işverene sunulur. Doğum izni süresince kadın çalışanın sosyal güvenlik hakları devam eder ve bu süre sigortalılık süresinden sayılır. Bu dönemde sağlık hizmetlerinden tam kapsamlı olarak faydalanmak isteyenler için özel sağlık sigortası tercih etmek akıllıca olabilir.

Babalar için doğum izni, halk arasında “babalık izni” olarak da bilinir ve kapsamı kadınlara tanınan doğum iznine göre daha sınırlıdır. Türkiye sınırları içinde çalışan ve eşi doğum yapan erkekler de “Doğum izni kaç gün erkek?” sorusunu merak edebilir. Eşlerinin doğum yapması durumunda özel sektör doğum izni 5 gün, kamu kurumlarında ise genellikle 10 gün ücretli babalık izni kullanabilir. Bu süre doğumdan hemen sonra ya da çalışanın talebine göre farklı bir tarihte kullanılabilir. Çoğu işyerinde doğumun gerçekleştiği tarih esas alınarak izin başlatılır.

Kısa ama önemli olan bu süre babaların eşlerine doğum sonrası destek vermesi, evdeki ilk günlerdeki düzeni birlikte kurmaları ve bebekleriyle ilk bağı kurmaları açısından hayati öneme sahiptir. Babalık izni sayesinde hem anne hem de baba bu özel döneme birlikte adapte olma fırsatı yakalar. Aile sağlığına uzun vadeli katkı sağlamak için babaların da çocuklarının doğumu öncesi TSS fiyatları gibi tamamlayıcı sağlık sigortası seçeneklerini incelemesi faydalı olabilir. Bu konuda gereken desteği Allianz üzerinden alabilirsiniz. 

Asgari ücretle çalışan kadınlar da memurlarda doğum izni olduğu gibi eşit haklara sahiptir. Yani tekil gebeliklerde 112 gün, çoğul gebeliklerde 126 gün doğum izni hakkı tanınır. Bu süreçte iş göremezlik raporu alındıktan sonra kadın çalışan SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alır. Ödeme miktarı doğumdan önceki son üç aylık brüt maaşa göre hesaplanır. Bu nedenle asgari ücretle çalışan anneler her ay aldıkları maaşla orantılı bir ödeme alır.

SGK, bu süre boyunca günlük brüt ücretin üçte ikisini çalışan kadına doğum parası olarak öder. Doğum yapan annelere doğum yardımı, emzirme ödeneği gibi sosyal yardımlar da sağlanır. Bu tür ödemeler annenin doğum sonrası mali yükünü hafifletirse ailelerin uzun vadeli tasarruflarını güvenceye alır.

Yasal doğum izni, hamileliğin 32. haftasından itibaren başlar. Bu hafta itibariyle kadın çalışan işten ayrılırsa doğum öncesi iznini kullanmaya başlar. Doğumdan önceki 8 haftalık bu dönem annenin dinlenmesi, stresli iş ortamından uzaklaşması ve doğuma fiziksel-psikolojik olarak hazırlanması için ayrılmıştır. Çalışan kadın isterse gebeliğin 37. haftasına kadar çalışmaya devam edebilir. Bu durumda doğum öncesi çalışılan günler doğum sonrasına eklenerek izin süresi uzatılabilir. Doğum izninin başlaması için iş göremezlik raporunun alınması ve işverene bildirilmesi gerekir.

Rapor genellikle kadın doğum uzmanı tarafından düzenlenir ve e-rapor sistemi üzerinden SGK’ya iletilir. Bu süreçte annenin çalıştığı sektör, kurumsal yapısı ve insan kaynakları politikası da sürecin sorunsuz işlemesinde etkili olur. Aynı zamanda bazı anneler doğuma hazırlık kurslarına ya da psikolojik destek programlarına bu dönemde katılarak süreci daha sağlıklı geçirebilir. Daha nitelikli doğum deneyimi hedefleyen anneler bu süreci özel sağlık sigortası kapsamında da değerlendirebilir.

Doğum izni parası, yani SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, annenin raporlu olduğu günler esas alınarak hesaplanır ve ödeme genellikle doğumdan sonraki birkaç hafta içinde yapılır. Doğum gerçekleştikten sonra sağlık kurumu tarafından doğumun gerçekleştiğine dair rapor sisteme girilir ve bu bilgi SGK sisteminde izlenebilir hale gelir. Doğum sonrası dönemde işverenin çalışanın doğum raporunu onaylaması ve iş göremezlik süresini SGK sistemine bildirmesi gerekir. Bu bildirim yapılmadan ödeme süreci başlatılamaz.

Kurum, annenin doğumdan önceki son üç ayda aldığı brüt ücret üzerinden hesaplama yapar ve günlük kazancın üçte ikisi kadar bir ödeme tutarına ulaşır. Bu tutar doğumdan önce ve sonra toplamda 112 gün üzerinden hesaplanarak ödenir. Hesaplanan doğum izni parası genellikle doğumdan sonra 15 ila 30 gün içinde annenin banka hesabına veya PTT üzerinden adrese en yakın şubeye yatırılır. Ödemenin yatırılıp yatırılmadığı e-Devlet sistemi üzerinden “SGK İş Göremezlik Ödemesi Sorgulama” başlığıyla kontrol edilebilir.

SSK doğum ödeneğinden yararlanabilmek için annenin, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi yatırılmış olmalıdır. Ayrıyetten raporlu olunan dönemde işyerinde fiilen çalışmaması şarttır. Kadının iş sözleşmesinin devam ediyor olması yeterli olur ve aktif çalışması gerekmez.

İşten ayrılmış kadınlar ise doğumdan önceki 300 gün içinde çalışıyor ve en az 90 gün prim ödenmiş ise doğum izni parası alma hakkına sahip olabilir. Bu süreç boyunca yaşanabilecek gecikmeleri önlemek amacıyla annenin hem doktoruyla hem işvereniyle düzenli iletişimde olması büyük önem taşır.

Doğum parası, annenin iş göremezlik süresince çalışamaması nedeniyle gelir kaybı yaşamasının önüne geçmek amacıyla ödenir. Bu ödeme dışında, doğum yapan annelere devlet tarafından doğum yardımı ve emzirme ödeneği gibi ek destekler de sağlanır. Annelerin bu süreci daha planlı bir şekilde geçirebilmeleri için özellikle sigorta kapsamlarını kontrol etmeleri büyük önem taşır.