Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Nedir? Avantajları Nelerdir?

Emeklilik dönemi çoğumuzun aklına geldiği şekilde bir yaşlılık dönemi değil,  aksine çalışma hayatı sonrasında aktif ve sağlıklı olarak geçirilecek bir dönemdir. Çalışma hayatı nedeniyle ertelediğiniz birçok güzel şeyi emeklilik döneminde gerçekleştirebilirsiniz.

Bu dönemde yaşam standartlarınızı düşürmeden iyi bir şekilde yaşamak ve ertelediklerinizi gerçekleştirmek sizin elinizde.  Emeklilik döneminizde kamu sosyal güvenlik sistemlerinden edineceğiniz gelir standartlarınızı korumak için yeterli olmayabilir. Bu noktada bireysel emeklilik size ek gelir sağlar.

Bireysel Emeklilik Sistemi emeklilik döneminiz için birikim yapmanız amacıyla kurgulanmış bir sistemdir. Çalışma hayatınız boyunca yapacağınız düzenli katkılar ile emeklilik döneminizde mevcut yaşam standartlarınızı devam ettirebilirsiniz. 

Bireysel Emeklilik Sistemi'nde yatırdığnız katkı payları uzman portföy yöneticileri tarafından yönetilen emeklilik yatırım fonlarında değerlenir. Birikimleriniz yatırdığınız her katkı payının etkisiyle kartopu gibi büyür. Hem emeklilik yatırım fonlarının kurgulanışı, hem de kartopu etkisi nedeniyle sistem kısa vadeli yatırım için uygun değildir.

Yeni dönemde devlet katkısı ile sistemin avantajları artırıldı. Devlet katkısı sayesinde yatırdığınız her katkı payının %30’unu da devlet hesabınıza yatırıyor. Üstelik bu avantajdan yararlanmak için gelir vergisi mükellefi olmanıza da gerek yok.

• Devlet Katkısı
  Bireysel emeklilikte yatırdığınız katkı paylarının %30'u kadar tutar emeklilik hesabınıza devlet katkısı olarak eklenir. Devlet katkısının üst limiti yıllık asgari brüt ücret tutarınına göre hesaplanır. Devlet Katkısı oranındaki değişikliği de içeren kanunun yürürlük tarihine kadar ödenen katkı paylarına %25, kanun yürürlüğe girdikten sonra ödenen katkı paylarına %30 oranında devlet katkısı yatırılacaktır.(Kredi kartı ödemelerinde blokaj süresi sonrası ödemenin şirket hesaplarına geçiş tarihi dikkate alınacaktır.)      
• BES'te Devlet Katkısı - Devlet Katkısı Uygulamasının Çalışma Sistemi
  Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına  Kanun 29/06/2012 tarihinde resmi gazetede yayınlanmıştır.Bu kapsamdaki yeni yasal düzenlemeler sayesinde Bireysel Emeklilik Sistemi, devlet tarafından doğrudan teşvik edilen ve tüm katılımcıların bu teşvikten daha etkin faydalanacağı bir yapıya kavuşmuştur.
  
  Bireysel Emekliliğin teşvik edilmesine  yönelik olarak  01.01.2013 tarihinden itibaren  devletin, tüm bireysel emeklilik katılımcılarının ilgili hesaplarına aylık olarak belirli bir oranda yapacağı destek ödemesidir. %25 olarak belirlenen devlet katkısı oranı 4632 sayılı Kanun'daki değişiklik ile %30 olarak belirlenmiştir.
  
  Örnek : 100 TL katkı payı yatıran katılımcı için devlet,katılımcının hesabına 30 TL katkı payı yatıracaktır.
  
  Devlet katkısının üst limiti yıllık asgari brüt ücret tutarınına göre hesaplanır. Devlet Katkısı oranındaki değişikliği de içeren kanunun yürürlük tarihine kadar ödenen katkı paylarına %25, kanun yürürlüğe girdikten sonra ödenen katkı paylarına %30 oranında devlet katkısı yatırılacaktır.(Kredi kartı ödemelerinde blokaj süresi sonrası ödemenin şirket hesaplarına geçiş tarihi dikkate alınacaktır.)
  
  Bununla beraber, 29 Mayıs 2012 tarihinden önce sistemde bulunan ve 29 Haziran 2012 tarihinden itibaren 2 yıl içinde bir emeklilik sözleşmesini birikimlerini alarak sonlandıran katılımcılar, 31 Aralık 2014 tarihine kadar Devlet Katkısı alamayacaktır. 

• Yatırım Disiplini
  Emeklilik döneminizde nakit ihtiyacını karşılamak ve hayat standardınızı korumak isteyeceğiniz düşünülürse, uzun vadeli birikim yapmanız faydalı olacaktır.
  Bireysel Emeklilik Sistemi ile aylık, 3 aylık, 6 aylık ve hatta yıllık olarak yatırdığınız paylar, siz emekli olana kadar sizin adınıza birikir. Üstelik mali bir sıkıntı yaşayacak olursanız, durmunuzu dengeye kavuşturana kadar ara verebilir, yatırdığınız katkı payını yeniden belirleyebilir, hatta yatırımlarınızın değerlendirildiği emeklilik şirketini değiştirebilirsiniz.
• Sosyal Güvenlik Kurumunun Destekleyicisi
  İster Bağ-Kur, ister Emekli Sandığı, ister SSK’lı olun, çalışma yaşamınız süresince Bireysel Emeklilik Sistemi’nde birikim yapabilirsiniz. Emekli olduğunuzda ise, bu kurumlardan alacağınız gelire ek olarak Bireysel Emeklilik Sistemi’nden alacağınız gelir, size “kendi ayaklarınız üzerinde duracağınız” uzun ve güzel bir emeklilik yaşamı sağlar.
• Farklı Yatırım Araçları / Profesyonel Fon Yönetimi
  Bireysel Emeklilik Sistemi’nde, yatırdığınız katkı payları emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilir. Emeklilik yatırım fonları, finans piyasalarındaki birçok farklı menkul kıymete yatırım yapan fonlardır. Alanında uzman portföy yönetim şirketleri, bu fonları ihtiyaç ve beklentilerinize en uygun şekilde değerlendirir.
  Bireysel Emeklilik Sistemi’ne girerken yaptığınız sözleşme ile, birikimlerinizin değerlendirileceği fonları seçebilirsiniz. Böylece fonlarınız profesyonel fon yöneticileri tarafından yönetilir. Birçok farklı emeklilik fonunda birikim yapabilirsiniz.
• Emeklilik Geliri
  Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de, çalışanların aktif çalışma yaşamı süresince aldıkları gelir, emekliliklerinde azalır. Bu nedenle varolan yaşam standartlarınızı emekliliğinizde de koruyabilmek için ek gelire ihtiyaç duyabilirsiniz. Bireysel Emeklilik Sistemi’ne katılarak bu ek geliri sağlayabilirsiniz. Emeklilik hakkınızı kullanmak istediğinizde birikiminizin tamamının veya bir kısmının ödenmesini talep edebilirsiniz.

Devlet Katkısı Uygulamasının Çalışma Sistemi

Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına  Kanun 29/06/2012 tarihinde resmi gazetede yayınlanmıştır.Bu kapsamdaki yeni yasal düzenlemeler sayesinde Bireysel Emeklilik Sistemi, devlet tarafından doğrudan teşvik edilen ve tüm katılımcıların bu teşvikten daha etkin faydalanacağı bir yapıya kavuşmuştur.

Bireysel Emekliliğin teşvik edilmesine  yönelik olarak  01.01.2013 tarihinden itibaren  devletin, tüm bireysel emeklilik katılımcılarının ilgili hesaplarına aylık olarak belirli bir oranda yapacağı destek ödemesidir. %25 olarak belirlenen devlet katkısı oranı 4632 sayılı Kanun'daki değişiklik ile %30 olarak belirlenmiştir.

Örnek : 100 TL katkı payı yatıran katılımcı için devlet,katılımcının hesabına 30 TL katkı payı yatıracaktır.

Devlet katkısının üst limiti yıllık asgari brüt ücret tutarınına göre hesaplanır. Devlet Katkısı oranındaki değişikliği de içeren kanunun yürürlük tarihine kadar ödenen katkı paylarına %25, kanun yürürlüğe girdikten sonra ödenen katkı paylarına %30 oranında devlet katkısı yatırılacaktır.(Kredi kartı ödemelerinde blokaj süresi sonrası ödemenin şirket hesaplarına geçiş tarihi dikkate alınacaktır.)

Bununla beraber, 29 Mayıs 2012 tarihinden önce sistemde bulunan ve 29 Haziran 2012 tarihinden itibaren 2 yıl içinde bir emeklilik sözleşmesini birikimlerini alarak sonlandıran katılımcılar, 31 Aralık 2014 tarihine kadar Devlet Katkısı alamayacaktır. 
 

Devlet Katkı Payı'na Hak Kazanmada Kademeli Yapı

Devlet Katkısı'na kademeli olarak hak kazanılacaktır.

Katılımcılardan;

• En az 3 yıl sistemde kalanlar devlet katkısı ve getirilerinin %15'ine,
• En az 6 yıl kalanlar %35'ine,
• En az 10 yıl kalanlar %60'ına,
• 10 yıl sistemde kaldıktan sonra 56 yaşını dolduranlar Devlet Katkısı'nın %100'üne hak kazanacaktır. 

Mevcut Bireysel Emeklilik Katılımcılarına Ek Avantaj

01 Ocak 2013 tarihinden önce Bireysel Emeklilik Sistemine dahil olmuş katılımcıların hak kazanma süre hesaplamasında aşağıdaki düzenleme yapılacaktır.

Buna göre katılımcıların 01 Ocak 2013 tarihinden itibaren 3 yıl sistemde kalınması koşuluyla  devlet katkı tutarları ve ulaştığı birikim değerine 01 Ocak 2016 tarihinde aşağıdaki hak ediş süresi eklenecektir;

• Sistemde 3 yıldan fazla 6 yıldan az bulunan katılımcılara 1 yıl,
• Sistemde 6 yıldan fazla 10 yıldan az bulunan katılımcılara 2 yıl,
• Sistemde 10 yıldan fazla bulunan katılımcılara 3 yıl.

Bireysel Emeklilik Katılımcılarının Temel Hakları
 

• Fon Dağılımı Değişikliği
  Bireysel emeklilik hesabınızdaki birikimlerinizin ve yatırdığınız katkı paylarınızın emeklilik yatırım fonları arasındaki dağılım oranlarını veya tutarları, bir yılda azami on iki kez değiştirebilirsiniz.
• Emeklilik Planı Değişikliği
  Emeklilik planınızı bir yılda azami dört kez değiştirilebilirsiniz. Yeni emeklilik planınıza değişiklik tarihi itibarıyla on gün içerisinde geçiş yapılır ve geçiş yapılan tarih itibariyle on iş günü içinde yeni emeklilik sözleşmeniz size ulaştırılır.
• Hakların Kullanımı
  Bireysel emeklilik sözleşmelerinde ve gruba bağlı bireysel emeklilik sözleşmelerinde, sözleşmeden doğan haklar kural olarak katılımcı tarafından kullanılır. Sistemden ayrılma ve emeklilik hakkı hariç diğer hakların katılımcı ad ve hesabına katkı payı ödeyen kişi tarafından kullanılması kararlaştırılabilir.
• Cayma Hakkı ve Yapılan Yatırımlar
  Emeklilik sözleşmesi imzaladığınızda imza tarihinden sonra 2 ay içerisinde sözleşmeden cayma hakkınız vardır. Bu durumda yaptığınız tüm yatırımlar fon toplam gider kesintisi hariç eğer varsa o güne kadarki fon getirileriyle beraber on iş günü içinde iade edilir.
• Katkı Payının Değiştirilmesi ve Yatırıma Ara Verme
  - Emeklilik sözleşmesinde istendiği zaman katkı payı azaltılıp artırılabilir.
  
  - Emeklilik sözleşmesi süresi içinde katkı payı yatırılmasına ara verilebilir. Vadesinde yatırılmayan katkı payının yatırılma tarihini takiben üç ay içerisinde ilgili hesaba herhangi bir yatırılma söz konusu değilse, ilgili sözleşmede yatırıma ara verildiği karar verilir. Bu durumda ara verme süreci boyunca katılımcının birikiminden, ara verilen her tam ay için iki TL'yi aşmayacak şekilde ek yönetim gider kesintisi alınabilir.

• Sistemden Ayrılma
  - Katılımcı, emekliliğe hak kazanmadan sistemden ayrılması halinde bireysel emeklilik sistemine giriş tarihinden kaynaklanan süreye ilişkin haklarını kaybeder.
  
  - Şirket ayrılma amacı ile kendisine yapılan başvuru üzerine, sistemden ayrılmanın doğuracağı mali sonuçları içeren ayrılma bilgi ve talep formunu ve hesap bildirim cetvelini katılımcının tanımlı elektronik posta adresine veya faksına, bunlar yoksa posta adresine beş iş günü içinde gönderir. Katılımcının ayrılma talep formunu imzalayarak şirkete göndermesi halinde, bireysel emeklilik hesabındaki birikim ve devlet katkısı hesabındaki varsa hak kazanılan tutarlar, yasal kesintiler yapılarak formun şirkete ulaştığı tarihten itibaren yirmi iş günü içinde katılımcıya ödenir.
  
  - Katılımcının maluliyet hali nedeniyle sistemden ayrılma talebinde bulunabilmesi için sosyal güvenlik mevzuatına göre maluliyet gelirine hak kazanmış olması gerekir. Katılımcının sosyal güvencesinin bulunmaması halinde, maluliyet halinin resmi sağlık müesseseleri tarafından verilecek bir rapor ile tespit edilmesi gerekir.
  
  - Katılımcının vefat etmesi halinde birikimleri ve varsa hak kazanılan devlet katkısı ve getirileri, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla –varsa- emeklilik sözleşmesinde belirtilen lehdarlara veya kanunî mirasçılarına ödenir.

• Emekliliğe Hak Kazanma ve Birikimlerin Ödenmesi
  - Katılımcı, Bireysel Emeklilik Sistemi'ne giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşuluyla 56 yaşını tamamladıktan sonra emekliliğe hak kazanır.
  
  - Emekliliğe hak kazanan katılımcı, ilgili bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin tamamını veya bir kısmını alabilir. Şirket, kendisine yapılan başvuru üzerine emekliliğe hak kazanan katılımcıya emeklilik bilgi formunu ve hesap bildirim cetvelini, katılımcının tanımlı elektronik posta adresine veya faksına, bunlar yoksa posta adresine beş iş günü içinde gönderir. Emeklilik bilgi formu, sistemde kalma ve emekli olma seçeneklerine ilişkin bilgiler ile örnek mali projeksiyonları içerir. Formda, katılımcının tercihi doğrultusunda, ikinci fıkra kapsamında emeklilik hakkını kullanabileceği ve hesaplarını birleştirmek suretiyle emeklilik hakkını kullanmayı tercih eden katılımcılar için emeklilik işlemlerinin hesap birleştirme işlemi tamamlandıktan sonra gerçekleştirileceği belirtilir. Emeklilik tercihine ilişkin örnek mali projeksiyonlara Emeklilik Gözetim Merkezi'nin internet sitesi üzerinden erişilebilir.
  
  - Şirket emekliliğe hak kazanan ve seçenekler konusunda bilgilendirdiği katılımcının, birikiminin ve devlet katkısı hesabındaki tutarların tamamının ödenmesine ilişkin yazılı talebini on iş günü içinde yerine getirir. Birikimlerini kısmen almak isteyen katılımcı, hazırlanacak bir program çerçevesinde aylık, üç aylık, altı aylık veya yıllık dönemlerde bireysel emeklilik hesabından birikimlerinin ödenmesini talep edebilir. Bu şekilde belirlenen ödeme dönemleri ve ödeme tutarları yılda en fazla iki kez değiştirilebilir. Birikimlerini kısmen almaya başlayan katılımcı, ilgili bireysel emeklilik hesabına katkı payı ödeyemez. Katılımcının birikimlerinin tamamını istediği anda alma hakkı saklıdır. Katılımcı, kalan birikimleri için fon dağılımını değiştirme ve aktarım haklarını kullanmaya devam edebilir.
  
  - Katılımcının aynı şirkette veya farklı şirketlerde birden fazla emeklilik sözleşmesi bulunması halinde, katılımcının sisteme giriş tarihi, yürürlükte bulunan sözleşmeleri arasından sisteme giriş tarihi açısından 4üncü maddenin üçüncü fıkrasının (a) bendine göre kurulanlar hariç en eski tarihli sözleşme dikkate alınarak belirlenir. Bu durumda katılımcının tüm sözleşmelerinden emekliliğe hak kazanması için en az birinden bu hakkı kazanması gerekir. Hesap birleştirme işlemi yalnızca emeklilik hakkını kullanma talebinde bulunan katılımcılar için gerçekleştirilir. Bu kapsamda, hesap birleştirme yapılmış sözleşmeye katkı payı ödemesi yapılmaya devam edilemez.
  
  - İkinci fıkranın (b) bendi kapsamında emeklilik hakkını kullanmak isteyen katılımcının hesap birleştirme talebinde bulunduğu şirket, emeklilik seçenekleri konusunda bilgilendirdiği katılımcının birikimini ve devlet katkısı hesabındaki tutarları toplu ödeme, programlı geri ödeme ya da yıllık gelir sigortası şeklinde veya bunlar arasında paylaştırarak almayı talep etmesi halinde, talebin kendisine ulaşmasından itibaren iki iş günü içinde katılımcının diğer şirketlerde bulunan sözleşme bilgilerini Emeklilik Gözetim Merkezinden alır ve katılımcının sözleşmelerinin bulunduğu diğer şirketlere hesap birleştirme işlemi için başvurur. Kendisine bu şekilde başvurulan şirketler, başvurudan itibaren on iş günü içinde hesap birleştirme işlemlerini gerçekleştirmek üzere başvuruda bulunan şirkete katılımcının birikimini ve devlet katkısı hesabındaki tutarlarını aktarır. Şirket, hesap birleştirme işleminin tamamlandığı tarihi müteakip, on iş gününü aşmayacak şekilde emeklilik işlemlerini tamamlar. Bu şekilde yapılan hesap birleştirme işlemlerinde 12 nci maddede belirtilen şirkette kalma süresine ilişkin kısıtlamalar uygulanmaz. Hesap birleştirme işlemlerinin geciktirilmesinden kaynaklanan varsa fon birim fiyatında düşüş gerçekleşmesi sonucu oluşan katılımcı zararı, hesap birleştirme işleminin geciktirilmesinden sorumlu şirket tarafından fon getiri kaybı hesaplanarak karşılanır.

• Yatırım Tercihinin Yönlendirilmesi
  Şirket, emekliliğe hak kazanılmadan asgari iki yıl önce, katılımcının birikiminin mali piyasalardaki risklerden daha az etkilenmesini sağlamak amacıyla düşük risk düzeyine sahip fonlara geçişini sağlamak üzere katılımcıya yazılı öneride bulunur.