UTTS Zorunlu mu ve Cezası Var mı?

Günümüzde araç kullanımının artmasıyla akaryakıt tüketimi ve bu alandaki vergi denetimleri de daha fazla önem kazanmaya başlar. Özellikle ticari taşıtlar ve şirket araçları üzerinden yapılan akaryakıt harcamalarının doğru ve şeffaf bir şekilde izlenmesi hem devletin vergi gelirlerini koruması hem de işletmelerin yasal avantajlardan faydalanabilmesi açısından kritik hale gelir. Bu ihtiyaca yanıt vermek üzere Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından geliştirilen UTTS – Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi, taşıtların akaryakıt alımlarını dijital olarak takip etmeye olanak tanıyan, gelişmiş bir otomasyon sistemidir.

Sistem sayesinde hangi aracın, hangi tarihte, ne kadar yakıt aldığı kayıt altına alınarak vergi süreçleriyle entegre edilir. Özellikle kasko teklifi süreçlerinde ya da ticari araç sigortası poliçelerinde araç geçmişinin doğruluğunu belgeleyen bir sistem olmasıyla dikkat çeken UTTS, yakın gelecekte birçok taşıt türü için zorunlu hale gelecek bir uygulamadır.

UTTS, yani Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi, akaryakıt alımlarının kayıt altına alınması, vergi kayıplarının önüne geçilmesi ve ticari araçların harcamalarının kontrol altında tutulması amacıyla, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından geliştirilen dijital bir takip sistemidir. Sistem, araçlara takılan bir taşıt tanıma birimi (TTB) aracılığıyla çalışır. Bu cihaz sayesinde aracın hangi istasyondan, ne zaman ve ne kadar yakıt aldığı otomatik olarak kaydedilir ve ilgili bilgiler doğrudan GİB sistemine iletilir. Bu teknolojik sistemin temel amacı, akaryakıt harcamalarının şeffaflığını artırmak ve vergi avantajından yararlanacak araçların gerçekten bu harcamaları yaptığına dair kesin bir kanıt oluşturmaktır.

Sistem, aynı zamanda araç sahiplerine de fayda katar. Örneğin; filoların yakıt tüketimleri daha etkin bir şekilde takip edilebilir, fatura ve belge işlemleri dijital ortama taşınarak zaman ve maliyet tasarrufu sağlanır. Aynı zamanda Allianz, UTTS sayesinde elde edilen bu dijital verileri değerlendirerek işletmelere özel sigorta avantajları sunabilir.

Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi, Türkiye’de kademeli olarak zorunlu hale getirilir. Özellikle vergi mükellefleri için yapılan düzenlemelere göre 1 Ocak 2025 itibariyle ticari araçlara akaryakıt alımı esnasında gider olarak kaydedilecek harcamaların UTTS üzerinden belgelenmiş olması zorunlu olacaktır. Vergi matrahından düşmek istenen tüm yakıt harcamalarının, yalnızca UTTS cihazı takılı taşıtlar üzerinden yapılması gerekir. Aksi takdirde bu harcamalar, vergi açısından kabul edilmeyecek ve gider yazılamayacaktır. Sistem ek olarak akaryakıt istasyonlarında da altyapı değişiklikleri gerektirir.

İstasyonda UTTS ile uyumlu otomasyon sisteminin bulunması şarttır. Şirketler açısından bu sistem hem yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi hem de iç denetim süreçlerinin dijitalleşmesi açısından büyük önem taşır.

Bireysel araç sahipleri için UTTS uygulaması şu an için zorunlu değildir. Kendi adına kayıtlı olan ve şahsi kullanımda bulunan binek otomobiller bu sistemin kapsamı dışında yer alır. Yani bireysel bir kullanıcı aracına UTTS cihazı taktırmakla yükümlü değildir. Lakin sistem isteyen kişilere gönüllü katılım imkanı tanır. Bu durumda, UTTS cihazı taktıran bireyler de sistem üzerinden otomatik yakıt fişi oluşturabilir ve harcamalarını dijital ortamda takip edebilir.

Özellikle bazı bireysel kullanıcılar vergi avantajı sağlayan serbest meslek erbabı veya küçük işletme sahibi olduklarında bu sistemi tercih edebilir. Bununla birlikte, bu kullanım tamamen isteğe bağlıdır. Araç sigortası fiyatları gibi poliçe hesaplamalarında aracın UTTS ile takip edilebilir olması bazı sigorta şirketleri tarafından risk analizinde olumlu değerlendirilerek dolaylı bir katkı sağlayabilir.

UTTS sisteminin motosikletler için zorunlu olup olmaması motosikletin hangi amaçla kullanıldığına göre değişiklik gösterir. Eğer motosiklet bir şirketin, şahıs şirketinin veya vergi mükellefinin adına kayıtlıysa ve ticari faaliyette kullanılıyorsa UTTS cihazı taktırılması zorunludur. Bu motosiklet üzerinden yapılan yakıt harcamalarının gider olarak yazılabilmesi için UTTS sistemine entegre olması gerekir. Kurye hizmeti sunan firmalar, e-ticaret lojistiği sağlayan şirketler veya moto-taksi uygulamaları bu kapsama örnek verilebilir.

Bireysel kullanımda olan özel kişilerin adına kayıtlı motosikletler için UTTS zorunluluğu bulunmaz. Gönüllü olarak sisteme katılım sağlanabilir, fakat bir yükümlülük söz konusu değildir.

Ticari taksiler, UTTS kapsamındaki araçların başında gelir. Çünkü bu araçlar üzerinden yapılan akaryakıt alımları, genellikle şirket veya esnaf adına faturalandırılır ve bu harcamalar vergisel avantajlar kapsamında değerlendirilir. Bu nedenle ticari taksilerde UTTS cihazı bulunması zorunludur. Gelir İdaresi Başkanlığı, ticari faaliyet kapsamında kullanılan tüm motorlu kara taşıtlarının UTTS sistemine entegre olmasını talep eder.

Aynı zamanda bu uygulama sayesinde ticari taksilerin yakıt tüketimleri şeffaf biçimde izlenebilir ve vergi denetimi daha etkin hale gelir. Bu zorunluluk ticari araçların trafik sigortası yaptırma mecburiyeti ile aynı düzeyde önem taşır. UTTS sistemine dahil olmayan ticari araçların akaryakıt faturaları gider kabul edilmeyecek ve bu da doğrudan vergi yükünü artıracaktır.

Tarım faaliyetlerinde kullanılan traktörler için UTTS uygulaması genel olarak zorunlu değildir. Traktörler, şehir içi trafikte düzenli olarak kullanılmayan ve genellikle tarla, bahçe gibi özel alanlarda faaliyet gösteren araçlardır. Bu nedenle bireysel çiftçilerin veya küçük aile işletmelerinin sahip olduğu traktörlerde UTTS cihazı takılması gerekmez.

Fakat traktör bir şirketin, tarım kooperatifinin ya da büyük bir ticari tarım işletmesinin üzerine kayıtlıysa ve bu işletme akaryakıt giderlerini vergi matrahından düşmek istiyorsa UTTS zorunluluğu devreye girebilir. Yani traktörün kime ait olduğu, nasıl kullanıldığı ve akaryakıt harcamalarının gider yazılıp yazılmadığı gibi unsurlar dikkate alınır. Bu durum tarımsal faaliyetlerin profesyonel düzeyde yapıldığı büyük ölçekli çiftlikleri yakından ilgilendirir.